Stelt u zich eens voor: een gemeenschap van meer dan 300 000 werknemers in de luchtvaart in de Europese Unie (EU) – in feite de grootste groep luchtvaartpersoneel ter wereld - ondersteunt dagelijks tienduizenden vluchten per dag van verschillende luchtvaartmaatschappijen, zonder dat er een specifieke veiligheidsregeling voor hen bestaat. Dat was het scenario voor de grondafhandelingsactiviteiten totdat de nieuwe EU-regels voor grondafhandeling in 2025 van kracht worden.
Er bestaan al vele jaren regels voor luchtvaartmaatschappijen, piloten, cabinepersoneel, de fabricage en het onderhoud van vliegtuigen en producten, alsook voor luchthavens en luchtverkeersleidingen en pilootopleidingsscholen. Grondafhandelingsdiensten voor vliegtuigen en passagiers, bleven echter lange tijd buiten het EU-reguleringssysteem.
Om deze lacune op te vullen, heeft de Europese Commissie EASA (Europees Agentschap voor Luchtvaartveiligheid) de opdracht gegeven om veiligheidsregels op te stellen voor grondafhandelingsactiviteiten en de organisaties die deze diensten aanbieden. De EU-verordeningen inzake grondafhandeling (één voor bevoegde autoriteiten om toezicht te houden op grondafhandelingsorganisaties en één voor organisaties die grondafhandelingsactiviteiten uitvoeren) werden begin 2025 gepubliceerd door de Europese Commissie en zijn wereldwijd een voorbeeld, aangezien deze sector in de meeste delen van de wereld nog niet wordt gedekt door het regelgevingskader voor luchtvaartveiligheid.
Bovenal erkennen de nieuwe regels de rol van grondafhandeling bij het waarborgen van het gemeenschappelijke doel van alle luchtvaartactiviteiten: de luchtvaart veilig houden voor iedereen: passagiers en werknemers.
Grondafhandelingsactiviteiten en de wijze waarop zij van invloed kunnen zijn op de veiligheid van vluchten
Grondafhandeling is de naam van de activiteiten die op een luchtvaartterrein worden uitgevoerd om een vliegtuig en zijn passagiers voor te bereiden op de vlucht, zoals het laden en lossen van bagage, het voorbereiden van het vliegtuig voor instappen, het aanleveren van cateringapparatuur, het tanken van het vliegtuig, om er maar een paar te noemen.
Het zijn essentiële diensten die de veiligheid van de hele vlucht kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld:
In- en uitladen van bagage
Als bagage of vracht verkeerd wordt geladen, kan dit invloed hebben op het zwaartepunt/balans van het vliegtuig en leiden tot potentieel verlies van controle tijdens de vlucht. Op de grond kan het ervoor zorgen dat het vliegtuig op zijn neus of staart kantelt.
Behandeling van gevaarlijke goederen
Er zijn strikte regels voor de manier waarop gevaarlijke goederen verpakt, geëtiketteerd en in het vliegtuig geladen moeten worden. Als dit verkeerd wordt gedaan, kan dit leiden tot brand of lekkage van gevaarlijke stoffen. Lees meer over gevaarlijke goederen.
Brandstof voor vliegtuigen
Het is van cruciaal belang dat het vliegtuig wordt getankt met het juiste brandstoftype en de juiste specificaties, niet-verontreinigd en in de juiste hoeveelheid, zoals voorgeschreven door de luchtvaartmaatschappij.
IJsvrij maken van vliegtuigen en ijsbestrijding:
Dit is een activiteit met een grote impact op de veiligheid als deze verkeerd of helemaal niet wordt uitgevoerd. Hierdoor zijn er ongelukken gebeurd. Door ijsafzetting kunnen vliegtuigmotoren stoppen met werken of kan het gewicht van het luchtvaartuig zodanig toenemen dat een vlucht onmogelijk wordt.
Platformafhandeling en onderhoud van vliegtuigen
De voertuigen en uitrusting rondom een vliegtuig op de grond, zoals de bagageband, de bagagewagens, de grondvoedingsunit, de passagiersinstapbruggen, de brandstof- of cateringwagens, kunnen schade veroorzaken indien ze onjuist worden gemanoeuvreerd naar en van het vliegtuig. Daarnaast kunnen vreemde voorwerpen (in het kort, voorwerpen in of rond het vliegtuig die een gevaar kunnen vormen voor de luchtvaartoperaties) de motoren beschadigen of werknemers op het platform verwonden. De pushback of het slepen van het vliegtuig zijn ook veiligheidskritieke operaties. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat het pad voor het vliegtuig vrij is van obstakels.
Wat verandert er met de nieuwe regelgeving?
-
Gemeenschappelijke toezichtsnormen met gedetailleerde regels voor gezamenlijk toezicht.
De bevoegde autoriteiten van de EASA-lidstaten (de EU-lidstaten plus de EVA-landen): Zwitserland, IJsland en Noorwegen) zullen verantwoordelijk zijn voor het toezicht op de organisaties die grondafhandelingsdiensten verlenen op hun luchtvaartterreinen (merk op: Liechtenstein is ook een EVA-land en een EASA-lidstaat, maar heeft geen luchthaven). Zij zullen nauw samenwerken en gemeenschappelijke auditinstrumenten en richtsnoeren voor inspecteurs ontwikkelen om te zorgen voor een efficiënt en geharmoniseerd toezicht op pan-Europese grondafhandelingsorganisaties die in meer dan één lidstaat actief zijn.
-
Vereisten voor het managementsysteem van grondafhandelingsorganisaties.
Organisaties die grondafhandelingsdiensten aanbieden, moeten processen en procedures implementeren die hen in staat stellen de gevaren voor de veiligheid in hun activiteiten te identificeren, de veiligheidsrisico’s te meten en methoden toe te passen om die risico’s te beheersen. Zij zullen ook een veiligheidscultuur onder hun personeel moeten ontwikkelen en bevorderen.
-
Opleidingsvereisten.
Grondafhandelingsorganisaties moeten ervoor zorgen dat hun personeel goed opgeleid is, dat ze begrijpen welke rol ze spelen om de veiligheid van de operaties te garanderen en dat ze competent zijn om hun taken uit te voeren in overeenstemming met de operationele standaarden. Deze regels maken de mobiliteit van werknemers ook gemakkelijker.
-
Een onderhoudsprogramma voor de grondafhandelingsapparatuur die wordt gebruikt bij de verlening van grondafhandelingsdiensten.
Grondafhandelingsorganisaties zullen hun apparatuur regelmatig moeten onderhouden en ervoor moeten zorgen dat er procedures voorzien zijn zodat de voertuigen geen schade toebrengen aan het vliegtuig of andere voertuigen op het platform.
-
Operationele vereisten die betrekking hebben op de operationele procedures op een algemeen niveau.
Grondafhandelingsorganisaties moeten ervoor zorgen dat de diensten op een veilige manier worden uitgevoerd en tegelijkertijd voldoen aan alle procedures van de luchthavenoperators die op hen van toepassing zijn als gebruikers van het luchthaventerrein.
De verordeningen hebben betrekking op de interfaces tussen luchtvaartmaatschappijen, luchtvaartterreinen en grondafhandelingsorganisaties, met de verplichting voor alle luchtvaartmaatschappijen om onderling relevante veiligheidsinformatie te delen om gemeenschappelijke veiligheidsmaatregelen te bespreken en toe te passen. De grondafhandelingsvoorschriften zullen alleen van toepassing zijn op aanbieders van grondafhandelingsdiensten op luchtvaartterreinen die de EU-veiligheidsvoorschriften moeten toepassen. Lees meer in ons artikel over luchthavens.
Waarom was regelgeving voor grondafhandeling nodig?
Het doel van de regulering van de grondafhandelingssector was het creëren van een gelijk speelveld voor deze activiteiten in Europa en het waarborgen van een geïntegreerde benadering van de luchtvaartveiligheid. Uit studies uitgevoerd door de industrie blijkt dat de schade aan vliegtuigen veroorzaakt door apparatuur die wordt gebruikt voor grondafhandeling jaarlijks maar liefst 1,5 miljard euro bedraagt, alleen al in Europa. Het andere voordeel van EU-regels voor grondafhandeling is dat er één verordening van toepassing is op alle EASA-lidstaten in plaats van 30 verschillende nationale verordeningen, of helemaal geen regels.
Grondafhandelingsorganisaties moeten diensten verlenen in overeenstemming met de instructies en procedures van de luchtvaartmaatschappijen. Dit leidt vaak tot een situatie waarin de grondafhandelingsorganisatie veel verschillende instructies heeft voor het uitvoeren van dezelfde dienst. Een duidelijk voorbeeld: om blokken op wielen te plaatsen en kegels rond het vliegtuig te plaatsen, zou het grondafhandelingsteam soms 20 of zelfs meer verschillende combinaties van blokken en kegels moeten kennen en toepassen op hetzelfde type vliegtuig, volgens de verschillende instructies van de luchtvaartmaatschappijen. Dergelijke variaties worden niet altijd gerechtvaardigd door een verhoging van de veiligheid en kunnen gemakkelijk leiden tot fouten bij de toepassing van de juiste procedure. 
De EU-verordeningen inzake grondafhandeling zijn bedoeld om de hierboven beschreven situatie te verbeteren: de schade aan het vliegtuig te helpen verminderen en de veiligheid verbeteren door organisaties te verplichten een veiligheidsbeheersysteem in te voeren en hun personeel naar behoren op te leiden. De regels zetten ook een stap in de richting van standaardisering van de procedures. Hoewel regels niet zullen bepalen hoeveel blokken en kegels moeten worden gebruikt voor elk type vliegtuig, zullen ze luchtvaartmaatschappijen in staat stellen om afspraken te maken over het gebruik van de operationele procedures van hun aanbieder van grondafhandelingsdiensten, vooral wanneer die gebaseerd zijn op industriële standaarden.
Met de goedkeuring van deze verordeningen worden zes jaar regelgevingsinspanningen afgerond die in 2018 van start zijn gegaan. Het EASA heeft geprofiteerd van de technische ondersteuning van een grote groep deskundigen die alle betrokken belanghebbenden vertegenwoordigen: grote en kleine grondafhandelingsorganisaties, luchtvaartmaatschappijen, operators van luchtvaartterreinen, verschillende verenigingen van deze belanghebbenden, bevoegde autoriteiten en een vakbond die een groot aantal werknemers in de luchtvaart vertegenwoordigt. De conceptregels zijn in 2022 en 2023 ook meermaals besproken met het publiek en met de technische adviesorganen van EASA. Lees meer over hoe nieuwe verordeningen tot stand komen.
De focus van EASA op grondafhandeling bevestigt het belang van deze sector voor een soepel verloop van luchthavenactiviteiten en de algemene veiligheid van de luchtvaart.