Η βιωσιμότητα είναι ένα κρίσιμο ζήτημα για όλους τους οικονομικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των αερομεταφορών, όπου υπάρχει μεγαλύτερος έλεγχος των αρνητικών επιπτώσεών τους (θόρυβος, ποιότητα του αέρα και κλιματική αλλαγή) στην υγεία και την ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών και επιθυμία για εντατικότερη δράση.
Ο τομέας των αερομεταφορών είναι γνωστό ότι είναι δύσκολο να απαλλαγεί από τις ανθρακούχες εκπομπές, αλλά τα τελευταία τρία χρόνια έχει σημειωθεί πρόοδος σε βασικές πολιτικές και νομοθεσία για την προώθηση των πολυπόθητων στόχων, όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, η στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση, ο κανονισμός για βιώσιμες αεροπορικές μεταφορές (ReFuelEU Aviation) και ένα αναθεωρημένο σύστημα εμπορίας εκπομπών (μηχανισμός αντιστάθμισης των εκπομπών των αερομεταφορών μέσω της μείωσης των εκπομπών σε άλλους τομείς). Μπορείτε να δείτε την ενότητα με το σχετικό περιεχόμενο για να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με αυτές τις πολιτικές.
Κατά την αναζήτηση βελτιώσεων είναι ζωτικής σημασίας να υπάρχει σαφής εικόνα των περιβαλλοντικών επιδόσεων και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο τομέας. Ως εκ τούτου, ανά 3 έτη, ο EASA δημοσιεύει την Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Έκθεση για την Αεροπορία, η οποία προσφέρει μια αντικειμενική, σαφή και ακριβή επισκόπηση των ιστορικών και προβλεπόμενων επιδόσεων του τομέα. Παρέχει επίσης συστάσεις προς διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς, ώστε οι στόχοι βιωσιμότητας να μετατραπούν σε συγκεκριμένες δράσεις.
Η τελευταία έκθεση κυκλοφόρησε στις αρχές του 2025 - δείτε την εδώ! Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι στα αγγλικά, ενώ η σύνοψη και οι συστάσεις διατίθενται σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών. Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε ορισμένα από τα σημαντικότερα σημεία.
Μαζί με όλους τους άλλους οικονομικούς τομείς, οι αερομεταφορές βρίσκονται σε μια κρίσιμη καμπή της μετάβασης προς την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, δεχόμενες αυξανόμενη πίεση να επιτύχουν τους συμφωνημένους περιβαλλοντικούς στόχους και να ανταποκριθούν στις προκλήσεις λόγω των προβλημάτων στην αλυσίδα εφοδιασμού που καθυστερούν την ανανέωση του στόλου, καθώς και λόγω της υψηλής τιμής των βιώσιμων αεροπορικών καυσίμων και της περιορισμένης ικανότητας παραγωγής. Τα τελευταία χρόνια έχουν επιτευχθεί πολλά προκειμένου να μπούμε στη σωστή πορεία. Ωστόσο, πρέπει να κινηθούμε ταχύτερα. Απαιτείται τώρα συντονισμένη προσπάθεια. Αντιμετωπίζοντας τα ζητήματα που περιλαμβάνονται στην παρούσα έκθεση, θα είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε μια ομαλή μετάβαση σε καθαρότερες αερομεταφορές, διατηρώντας παράλληλα ένα υψηλό και ομοιόμορφο επίπεδο ασφάλειας και συνδεσιμότητας.
Florian Guillermet - εκτελεστικός διευθυντής - Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EASA), στο χαιρετιστήριο μήνυμά του για την Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Έκθεση για την Αεροπορία 2025
Ενότητες και σημαντικά σημεία της έκθεσης
Η Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Έκθεση για τις αεροπορικές μεταφορές 2025 καλύπτει τους ακόλουθους τομείς:
- Επισκόπηση του τομέα των αερομεταφορών
- Περιβαλλοντικές επιπτώσεις των αερομεταφορών
- Τεχνολογία και σχεδιασμός
- Διαχείριση και λειτουργία της εναέριας κυκλοφορίας
- Αερολιμένες
- Βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα
- Μέτρα που βασίζονται στην αγορά
- Διεθνής συνεργασία
Εκπομπές αερομεταφορών
Το 2022, οι πτήσεις με αναχώρηση από την ΕΕ27+ΕΖΕΣ (Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Ελβετία και Νορβηγία) αντιπροσώπευαν το 12 % των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις μεταφορές και το 4 % των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ27+ΕΖΕΣ.
Ο αντίκτυπος των αερομεταφορών στο κλίμα είναι ένας συνδυασμός τόσο των εκπομπών CO2 όσο και των λοιπών εκπομπών πλην CO2. Οι εκπομπές πλην CO2 περιλαμβάνουν τα οξείδια του αζώτου (NOX), τα αιωρούμενα σωματίδια (αιθάλη), τα οξείδια του θείου (SOX) και τους υδρατμούς, καθώς και τις επακόλουθες επιδράσεις από τον σχηματισμό νεφών contrail-cirrus (ίχνη συμπύκνωσης και θύσανοι) και τις αλληλεπιδράσεις αερολυμάτων-νεφών.
Εκπομπές CO2 από τις αερομεταφορές
Οι αερομεταφορές αντιπροσώπευαν περίπου το 2,5 % των παγκόσμιων εκπομπών CO2 το 2023. Οι απόλυτες εκπομπές έχουν αυξηθεί σημαντικά. Το 47 % των συνολικών εκπομπών CO2 από τις αερομεταφορές μεταξύ 1940 και 2019 εκλύθηκαν από το 2000 και μετά.
Είναι καλό να γνωρίζετε - Δίκτυο εμπειρογνωμόνων για τις εκπομπές των αερομεταφορών πλην CO2
Εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα σχετικά με τις κλιματικές επιπτώσεις των εκπομπών των αερομεταφορών πλην CO2. Το 2024 ο EASA εγκαινίασε μια πρωτοβουλία με την ονομασία «Aviation Non-CO2 Experts Network (ANCEN)» (Δίκτυο εμπειρογνωμόνων για τις εκπομπές των αερομεταφορών πλην CO2), με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του αντίκτυπου των λοιπών εκπομπών πλην CO2και του τρόπου με τον οποίο μπορούν να μετριαστούν.
Διαχείριση και λειτουργία της εναέριας κυκλοφορίας
Ο τρόπος λειτουργίας των αεροσκαφών και ο τρόπος χρήσης του εναέριου χώρου έχουν αντίκτυπο στις εκπομπές. Η επίτευξη φιλόδοξων περιβαλλοντικών στόχων απαιτεί αποδοτικότερες λειτουργίες που οδηγούν σε μείωση της υπερβολικής καύσης καυσίμων και των εκπομπών. Τα τελευταία 3 χρόνια έχουν σημειωθεί ορισμένες εξελίξεις στον τομέα, και συγκεκριμένα το επικαιροποιημένο «Ευρωπαϊκό Γενικό Πρόγραμμα Διαχείρισης της Εναέριας Κυκλοφορίας για το 2024», το οποίο αποσκοπεί στο να καθιερώσει την Ευρώπη ως τον πλέον αποδοτικό και φιλικό προς το περιβάλλον ουρανό πτήσεων στον κόσμο. Η εφαρμογή του θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση κατά 9,3 % του CO2 που εκπέμπεται ανά πτήση έως το 2025.
Ο αντίκτυπος των ένοπλων συγκρούσεων
Έχετε σκεφτεί ποτέ πώς οι ένοπλες συγκρούσεις μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση των αεροπορικών δραστηριοτήτων; Όταν ορισμένοι εναέριοι χώροι είναι κλειστοί, οι αερομεταφορείς ενδέχεται να χρειαστεί να ακολουθήσουν μεγαλύτερες και λιγότερο αποδοτικές διαδρομές. Για παράδειγμα, το κλείσιμο του εναέριου χώρου της Ουκρανίας για τις εμπορικές πτήσεις ενισχύθηκε από τις αμοιβαίες απαγορεύσεις εισόδου στον εναέριο χώρο για τους ρωσικούς και πολλούς δυτικούς αερομεταφορείς. Οι ανατολικοδυτικές πτήσεις μεταξύ Ευρώπης και Ασίας που προηγουμένως περνούσαν μέσω του ρωσικού εναέριου χώρου πρέπει να κάνουν παράκαμψη, γεγονός που συνεπάγεται πρόσθετο χρόνο ταξιδιού και καύσιμα, μειώνοντας έτσι την αποδοτικότητα των πτήσεων.
Αερολιμένες
Εκτός από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ο θόρυβος που προκαλείται από τις αεροπορικές δραστηριότητες είναι ένας περιβαλλοντικός αντίκτυπος ιδιαίτερα σημαντικός για τους αερολιμένες και τις γύρω περιοχές. Θα βρείτε επίσης στοιχεία σχετικά με τις επιδόσεις θορύβου των αεροσκαφών στην Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Έκθεση για την Αεροπορία (EAER) 2025.
Οι αερολιμένες διαδραματίζουν ρόλο στη μείωση των εκπομπών με διάφορους τρόπους, όπως είναι το βέλτιστο ίχνος πτήσης· ο εξηλεκτρισμός των επίγειων οχημάτων και υποδομών· οι περισσότερο βιώσιμες επίγειες λειτουργίες, για παράδειγμα, η τροχοδρόμηση με έναν κινητήρα· η διευκόλυνση της προμήθειας βιώσιμων αεροπορικών καυσίμων (SAF) και η διερεύνηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, όπως το υδρογόνο και ο ηλεκτρισμός.
Τεχνολογία
Ο αριθμός των νέων πιστοποιημένων μεγάλων μεταφορικών αεροσκαφών, όπως είναι τα εμπορικά αεροπλάνα με τα οποία πετάμε, και των τύπων κινητήρων τα τελευταία χρόνια ήταν περιορισμένος και με οριακές περιβαλλοντικές βελτιώσεις. Τα νέα αεροσκάφη με βελτιωμένη απόδοση καυσίμων και χαμηλότερο θόρυβο αποτελούν σημαντικά μέτρα μετριασμού, αλλά χρειάζονται χρόνο για να αναπτυχθούν και να διεισδύσουν στον παγκόσμιο στόλο. Η χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, όπως ο ηλεκτρισμός και το υδρογόνο, είναι επίσης ακόμη αρκετά μακριά για τα μεγαλύτερα αεροσκάφη.
Ωστόσο, η γενική αεροπορία (μικρότερα ελαφρά αεροσκάφη για ψυχαγωγική χρήση ή ιδιωτικές μεταφορές) θεωρείται ως κοιτίδα για την ανάπτυξη, τη δοκιμή και τη βιομηχανοποίηση καινοτομιών που μπορούν να επιφέρουν βελτιώσεις σε ολόκληρο τον τομέα των αερομεταφορών.
Βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα
Αυτός ήταν ένας τομέας στον οποίο έγινε πρόσφατα ένα μεγάλο βήμα, μετά την έγκριση του κανονισμού RefuelEU Aviation το 2023. Η εν λόγω νομοθετική πράξη θέτει υποχρεωτικούς στόχους για την προμήθεια βιώσιμων αεροπορικών καυσίμων στους ευρωπαϊκούς αερολιμένες, οι οποίοι θα αυξηθούν σταδιακά από 2 % το 2025 σε 70 % το 2050.
Τα βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν σημαντικές μειώσεις εκπομπών CO2 και πλην CO2 με βάση τον κύκλο ζωής σε σύγκριση με τα συμβατικά καύσιμα αεριωθουμένων, οι οποίες επιτυγχάνονται κατά κύριο λόγο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παραγωγής. Το 2024 η παραγωγή SAF αντιπροσώπευε μόλις το 0,53 % της παγκόσμιας χρήσης καυσίμων αεριωθουμένων. Απαιτείται σημαντική επέκταση της παραγωγικής ικανότητας για να εκπληρωθούν οι μελλοντικές εντολές και οι στόχοι. Ένα μεγάλο πρόβλημα με τα SAF είναι η τιμή: μπορεί να κοστίζουν 3 έως 10 φορές περισσότερο από τα συμβατικά καύσιμα. Ωστόσο, οι τιμές αναμένεται να μειωθούν με την αύξηση της παραγωγής.
Μέτρα που βασίζονται στην αγορά
Τα μέτρα που βασίζονται στην αγορά είναι μηχανισμοί αντιστάθμισης των εκπομπών. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με το θέμα αυτό στο ειδικό άρθρο του EASA Light. Για τις αερομεταφορές, τα πιο γνωστά συστήματα είναι το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ) και το σύστημα CORSIA του ΔΟΠΑ. Η πρόσφατη αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ το 2023 περιλαμβάνει σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών για τις αεροπορικές εταιρείες και μείωση του ανώτατου ορίου εκπομπών των αερομεταφορών από το 2024 και μετά. Αυτό οδηγεί σε αύξηση του κόστους των δικαιωμάτων και παρέχει κίνητρα για μειώσεις των εκπομπών στον τομέα των αερομεταφορών.
Διεθνής συνεργασία
Η αεροπορία είναι από τη φύση της διεθνής και, κατά συνέπεια, η βιωσιμότητα του τομέα μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη συμμετοχή όλων. Έχουν τεθεί σε εφαρμογή διάφορα προγράμματα αφιερωμένα στην προστασία του περιβάλλοντος, συγκεκριμένα από την ΕΕ και τον ΔΟΠΑ, βασισμένα στη συνεργασία με τα κράτη εταίρους για την επίτευξη κοινών στόχων. Μόνο οι ευρωπαϊκές οντότητες έχουν συνεργαστεί με 112 κράτη εταίρους και έχουν δεσμεύσει κατ’ εκτίμηση 20 εκατομμύρια ευρώ σε έργα της πολιτικής αεροπορίας για την προστασία του περιβάλλοντος, από το 2022.
Τα τελευταία χρόνια, ο τομέας των αερομεταφορών της Ευρώπης συνεχίζει να διανύει μια δύσκολη, πλην όμως κρίσιμης σημασίας, πορεία προς τη βιωσιμότητα. Βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας σημαντικής αλλαγής που επηρεάζει ολόκληρο τον τομέα –από τεχνολογική, ενεργειακή και επιχειρησιακή άποψη. Οι πρόσφατες εξελίξεις-ορόσημα, τόσο στην Ευρώπη όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, κατευθύνουν τις αερομεταφορές σε μια σαφή πορεία προς τη σημαντική μείωση του κλιματικού τους αποτυπώματος.
Magda Kopczyńska - Γενική Διευθύντρια Κινητικότητας και Μεταφορών - Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο χαιρετιστήριο μήνυμά της για την Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Έκθεση για την Αεροπορία 2025
Περαιτέρω βιβλιογραφία
Δείτε ολόκληρη την έκθεση και εξερευνήστε περισσότερες ιστορίες επιτυχίας από ενδιαφερόμενους φορείς σε σχέση με τη μετατροπή των στόχων βιωσιμότητας σε δράσεις.
Μπορείτε επίσης να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με τη βιωσιμότητα στον ιστότοπο EASA Light.